Η Ιπποκρατική θεωρία περί των χυμών

Ο Ιπποκράτης, αναζητώντας τα δομικά του στοιχεία του ανθρωπίνου σώματος, υπεστήριξε ότι η υλική υπόσταση του ανθρωπίνου σώματος αποτελείται από τέσσερις χυμούς. Η σύλληψη αυτή του Ιπποκράτους κατέστη μία εκ των θεμελιωδεστέρων αρχών που επηρέασαν την ιατρική για αιώνες, ενώ ουσιαστικά προφητεύει τα αξιώματα της σύγχρονης ενδοκρινολογίας. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι τέσσερις χυμοί ευρίσκονται σε αντιστοιχία με τα τέσσερα στοιχεία (πύρ, αήρ, ύδωρ, γη) τα οποία σύμφωνα με την διδασκαλία του προσωκρατικού φιλοσόφου Εμπεδοκλέους αποτελούν τον κόσμο.

Η μελέτη του Ιπποκρατικού έργου, όπου καταγράφεται η επίδραση στην υγεία περιβαλλοντικών παραγόντων όπως ο αέρας, το νερό και οι εποχές, καταδεικνύει ότι ο άνθρωπος δεν αποτελεί ένα μεμονωμένο σύστημα στο κοσμικό γίγνεσθαι, αλλά ευρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με το περιβάλλον του[1]. Ο Ιπποκράτης υποστηρίζει με σαφήνεια πως τόσο τα ήθη όσο και η φύση του ανθρώπου επηρρεάζονται καθοριστικά από περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως η εναλλαγή των εποχών[2]. Είναι φυσικό ότι η οποιαδήποτε μεταβολή στις συνθήκες του κοσμικού συστήματος στο οποίο είναι εντεταγμένος ο άνθρωπος, προκαλεί συνέπειες που ενίοτε είναι δυσμενείς.

Ωστόσο οι επιδράσεις που υφίσταται ο άνθρωπος δεν είναι συνάρτηση μόνο των περιβαλλοντικών επιρροών, αλλά εξαρτώνται και από την ιδιοσυστασία του. Ο Ιπποκράτης είχε αντιληφθεί την σημασία της κατασκευής του ανθρωπίνου σώματος, καθώς κατά την διάρκεια της σταδιοδρομίας του δεν περιορίστηκε μόνο στην διάγνωση των ασθενειών, αλλά προέβη και στον καθορισμό των βασικών στοιχείων που απαρτίζουν το σώμα μέσω της διατύπωσης της θεωρίας των χυμών.

Συγκεκριμένα, ο ιατρός από την Κω αντελήφθη την ανάγκη της μελέτης της φυσιολογίας του ανθρωπίνου σώματος, αναζητώντας τα δομικά του στοιχεία. Ειδικότερα υπεστήριξε ότι η υλική υπόσταση του ανθρωπίνου σώματος αποτελείται από τέσσερις χυμούς (αίμα, φλέγμα, ξανθή χολή, μαύρη χολή), οι οποίοι εκκρίνονται από τα τέσσερα βασικά όργανα, ήτοι καρδιά, εγκέφαλος, ήπαρ και σπλήν αντίστοιχα[3]. Ουσιαστικά δηλαδή ο Ιπποκράτης καθιστά την επιστήμη της φυσιολογίας του οργανισμού, ως χυμοφυσιολογία[4].

Η σύλληψη αυτή του Ιπποκράτους κατέστη μία εκ των θεμελιωδεστέρων αρχών που επηρρέασαν την ιατρική για αιώνες, ενώ ουσιαστικά προφητεύει τα αξιώματα της σύγχρονης ενδοκρινολογίας[5]. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι τέσσερις χυμοί ευρίσκονται σε αντιστοιχία με τα τέσσερα στοιχεία ή ριζώματα, ήτοι πύρ, αήρ, ύδωρ, γη, τα οποία σύμφωνα με την διδασκαλία του προσωκρατικού φιλοσόφου Εμπεδοκλέους αποτελούν τον κόσμο[6].
Αν μάλιστα ληφθεί υπ’όψιν ότι ο Αριστοτέλης ορίζει την έννοια του «στοιχείου» ως το βασικό συστατικό ενός αντικειμένου που δεν επιδέχεται περαιτέρω διαίρεση[7], καθίσταται σαφές ότι τα τέσσερα στοιχεία αλλά και οι χυμοί αποτελούν τους δομικούς λίθους της ζωής, αλλά και ολοκλήρου του σύμπαντος, εξ’ ου και προκύπτει η αντιστοίχησή τους, η οποία κατά τον ιατροφιλόσοφο Νεμέσιο (4ος αι.) έχει ως ακολούθως[8].

• Πύρ Ξανθή χολή
• Αήρ Αίμα
• Ύδωρ Φλέγμα
• Γη Μαύρη χολή

Ο συσχετισμός των αποτελούντων τον άνθρωπο στοιχείων με τα δομικά στοιχεία του κόσμου, καταδεικνύει ότι η κατασκευή του ανθρώπου είναι άμεσα συνδεδεμένη με αυτήν του κόσμου, καθιστώντας τοιουτοτρόπως κάθε ανθρώπινη οντότητα συμμέτοχη στο κοσμικό σύστημα. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο αρκετοί Έλληνες φιλόσοφοι θεώρησαν τον άνθρωπο ουσιαστικά σαν μία εικόνα της τάξεως που επικρατεί στον κόσμο[9].

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο εδώ